#179: Afleren wat je allemaal “moet”

Ik krijg weleens reacties van mensen die in een totale burnout zitten, bijna niets meer kunnen, maar toch nog steeds vinden dat ze het huishouden “op orde moeten hebben” of dat ze een mailtje van hun werk “moeten beantwoorden”. Mijn reactie hierop: “Stop daar onmiddellijk mee! Dat is helemaal niet belangrijk!”

Maar de principes dat “het huis aan kant moet zijn” en “ik wel wat voor mijn werk moet doen” zitten er zo diep in, dat men zich niet eens realiseert dat die dingen niet belangrijk zijn voor de gezondheid en eigenlijk moeten worden afgeschaft. Er wordt niet eens over nagedacht. Het gaat automatisch. En dat is waarom men in een burnout zit.

Ook als je géén burnout hebt zit je hoofd vol met hetzelfde soort dingen die zogenaamd “moeten”: “Ik moet wel make-up op want anders zie ik er niet uit. Ik moet de ijskast ontdooien want anders kost het te veel stroom. Ik moet wel even iets voor mijn werk doen want anders doet niemand het. Ik mag niet schelden want straks hoort iemand het,” etc.

De meeste mensen hebben zichzelf aangeleerd dat er van alles moet, en dat allerlei andere dingen niet mogen. En bovendien hebben wij allemaal vanuit onze opvoeding ook nog duizend dingen meegekregen die “gewoon moeten”. Maar in werkelijkheid is dat allemaal NIET WAAR en kan je beter bij alles beter zélf beslissen of het nou eigenlijk moet of niet.

Het zelf beslissen wordt ons echter afgeleerd sinds we kind waren. Vroeger werd er simpelweg gezegd dat het van god moest of omdat je anders in de hel kwam. Maar ook tegenwoordig leren wij nog steeds dat er van alles moet “want dat moet nou eenmaal”. En we verzinnen onze eigen hel er wel bij. (Ontevreden werkgever, partner, kind, wat zullen andere mensen wel niet denken?, etc.) Vaak denken we niet eens meer na over deze hel, maar doen we alles op de automatische piloot.

Het is soms heel makkelijk, een automatische piloot. Maar in wezen komt het neer op zelfopoffering. Je gaat voorbij aan je eigen gevoelens en behoeften, want “tja, dit moet nou eenmaal”. Het vliegtuig stort ondertussen neer, want de automatische piloot heeft dit zo verzonnen. En de gewone menselijke piloot had niet in de gaten dat het fout ging.

Zelf beslissen

Wie alles op de automatische piloot doet, heeft grote kans om een burnout te krijgen want men houdt bijna geen rekening met de eigen behoeften, energie of emoties. Het moet gewoon, punt. Als je vervolgens een burnout hebt dan kom je er veel makkelijker uit wanneer je de automatische piloot kan uitzetten.

Het enige dat je moet doen, is ZELF BESLISSEN, en het uitgangspunt hanteren dat niets hoeft. Niets hoeft, en alles mag. Je mág zelf beslissen wat je doet, en je hoeft je leven niet te laten leiden door allerlei dingen die slecht, ongezond, vermoeiend en stressvol voor je zijn, simpelweg “omdat het nou eenmaal moet”.

Aan iedereen die een burnout heeft kan ik aanraden om “niets hoeft, alles mag” als motto aan te nemen. Eigenlijk ook aan iedereen die gezond is. Want het idee dat je allerlei dingen “moet” is destructief voor je gezondheid, je creativiteit en je denkvermogen. Heb je een burnout, dan is de kans groot dat je al je hele leven lang je eigen belangen en behoeftes hebt opgeofferd voor al die “moetjes”.

De meeste moetjes zijn domweg ingebakken zonder dat je er zelf ooit over hebt nagedacht: je MOET op tijd zijn, Je MOET iets leren. Je MOET werken. Je MOET je haar kammen. Je MOET twee dezelfde sokken aan. Je MOET je huiswerk maken. Je MOET je huishouden op orde hebben. Je MOET de kinderen ophalen. Je MOET de deur open doen als de bel gaat. Je MOET weer eens bij je oma langs. Je MOET antwoord geven als je een berichtje binnenkrijgt.

Mensen gebruiken het “moeten” ook vaak om hun eigen gedrag goed te praten. “Ik MOET de telefoon wel opnemen want het is voor mijn werk.” Dat betekent in werkelijkheid:“ik WIL het eigenlijk niet, maar ik doe het toch”. Ons hoofd zit vol met smoesjes om van alles te doen dat we niet willen.

Kan dat niet anders? Ja, dat kan anders. Je kan namelijk zélf beslissen of iets moet of niet, en de meeste dingen hoeven helemaal niet als je het maar eens een keer aandurft om een paar seconden na te denken over waarom je doet wat je doet.

Het stoplicht

Een techniek om het “moeten” af te leren is te denken aan een stoplicht. Je MOET stoppen bij een rood stoplicht. Dat zegt iedereen, iedereen is het daar mee eens, en niemand denkt er over na. Maar probeer het nou eens. Probeer nou eens zelf te beslissen of je gaat stoppen voor het rode licht.

Zeg eens hardop: “ik HOEF NIET te stoppen voor een rood stoplicht”. Je kan namelijk gewoon doorrijden. Er is niets dat je tegenhoudt; er staat namelijk geen hek. Er staat alleen een witte streep waar je met gemak overheen kan. Het énige dat jou tegenhoudt zijn je eigen gedachten en je aangeleerde gedrag. Schaf dat eens af. Je mag gewoon zélf bepalen of je bij een rood stoplicht stopt of niet. Je kan ook gewoon doorrijden.

Waarschijnlijk zal je nu zeggen:“Ben je nou helemaal gek geworden? Dat mág helemaal niet!” Dit is een blinde reactie. Het is zó gewoon geworden dat je er bijna niet eens meer over kán nadenken. En over heel veel andere dingen in het leven hebben wij óók een blinde reactie. En over heel veel dingen in het leven zeggen wij:“dat mag helemaal niet” of “dat kan helemaal niet”.

Als je écht over het stoplicht gaat nadenken dan zul je natuurlijk al gauw concluderen dat door rood rijden heel gevaarlijk is. Je kan zelf dood gaan of iemand anders dood rijden. Ook loop je het risico dat je een boete krijgt. Ja, inderdaad, als je er over nadenkt… dan kom je tot de conclusie dat je gewoon wil stoppen. En dan stop je dus, want dat wil je zelf.

Bij alle andere dingen in het leven denken wij óók niet na. We doen zoveel dingen blindelings omdat ze ons zijn meegegeven en aangeleerd. We doen dingen automatisch, in plaats van dat we het zelf willen. En dat is één van de redenen waarom je een burnout hebt, of andere problemen en worstelingen in het leven.

Keer het om

Om jezelf aan te leren om zelf vaker na te denken kan je proberen om de regels om te draaien. Net zoals bij het stoplicht. Een voorbeeld: je mag niet schreeuwen in een bibliotheek. Keer dat eens om. Zeg gewoon “ja hoor ik mag heus wel schreeuwen in een bibliotheek, alleen de kans bestaat dat mensen mij een aso vinden en mij de bieb uit gooien”. Daarna beslis je wat het beste aanvoelt.

Je moet je kamer opruimen. Keer het om: nee hoor, je vader / moeder / huisgenoot IS VAN MENING dat dit moet. Maar jij misschien niet; je mag het zelf beslissen. Misschien worden ze boos als je het niet doet. Misschien hebben ze wel gelijk en is het eigenlijk prettiger als de kamer netjes is. Denk eerst even na, en beslis zelf.

Je moet de was doen. Keer het om: nee hoor, je mag ook een klein beetje was doen en de rest laten liggen. Of de was helemaal niet doen. Alleen de kans bestaat dat je morgen een trui niet hebt die je eigenlijk wel aan zou willen. Nou en? Grotere kans is dat je partner geen sokken meer heeft. Maar waarom zou jij de was dan doen? Hij of zij doet het zelf maar! Je mag het écht zelf beslissen.

Je moet voor de zoveelste keer langer blijven op je werk. Keer het om: nee hoor, je hoeft helemaal niks. Je kan er zelf voor kiezen om “ja” of “nee” te zeggen tegen je baas. De baas, die nooit aan jouw behoeftes denkt. Je beslist zelf, en je kan dus gewoon nee zeggen. En dat mag ook.

Het “moeten” gaat veranderen in “willen”. Ja, je WIL zelf stil zijn in de bibliotheek. Je WIL zelf je kamer opruimen. Je WIL zelf de was doen omdat je dan die ene trui hebt. Je WIL zelf langer blijven op je werk omdat je dan je collega helpt… Oh nee niet. Dat WIL je helemaal niet. Je wil lekker naar huis want je bent moe en hebt al genoeg gewerkt. Ja, dat is de beslissing. De beslissing die je zelf neemt.

Niets moet, alles mag

Je mág tegen die vriend(in) zeggen dat je nu niet wil afspreken omdat je geen zin hebt. Je mág tegen je kind zeggen dat hij/zij nu even moet wachten omdat je iets voor jezelf wil doen. Je mág je huishouden een keertje overslaan of maar voor de helft doen. Je mág ALLES, zolang je maar even een seconde nadenkt, en dan écht, oprecht, zelf de beslissing neemt vanuit je eigen behoefte en gevoel.

Heb je het over burnout, dan is het ontzettend moeilijk om met allerlei zaken te stoppen, want je zit waarschijnlijk al je hele leven in een modus waarin je van alles moet. Van jezelf of van anderen. Denk dan af en toe eens aan het voorbeeld van het stoplicht. Je mag écht zo vaak mogelijk tegen jezelf zeggen:“ik mag door rood rijden! Ik mag zelf nadenken en ik ga vanaf nu zelf beslissen wat ik doe”.

Dus vanaf vandaag laat je het huishouden lekker versloffen en neem je lekker de telefoon niet op als de baas belt. Want jij bent nu de baas. Je beslist het zelf.

Volgende keer

Volgende keer ontdek ik dat ik minder moe begin te worden.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.