#184: Lichaam, hersenen en belastbaarheid

“Vroeger, toen het leven veel zwaarder was en iedereen 14 uur per dag op het land moest werken, had niemand een burnout.” Dat hoor je nog steeds wel eens iemand zeggen.

Zwaar lichamelijk werk is een belasting voor het lichaam, zo is de gedachte. En dat klopt ook. Werk je niet op het land maar gewoon in een kantoor, school of ziekenhuis dan is dat “dus niet zwaar”. Die conclusie is helaas fout. Ook iemand die werkloos is maar (mantel)zorg levert of een huishouden met kinderen runt kan een burnout krijgen. Maar dat geloven we niet want “men heeft niet eens werk”!

Onze hersenen horen ook bij het lichaam. Als je de hersenen langdurig belast en daar tegenover onvoldoende rust en slaap zet, dan gaan ze kapot, net zoals je rug, knieën, nek, schouders, en eigenlijk alle andere lichaamsdelen die kapot kunnen gaan van hard werken en te weinig rusten. Ga je daar langdurig mee door, dan kom je in een burnout terecht, ongeacht of je fysiek bent overbelast of mentaal.

Zit je eenmaal in die burnout, dan is het noodzakelijk om dan toch eindelijk maar wél eens een keer rust te nemen. Maar in plaats daarvan gaan veel mensen die hierin terecht komen op zoek naar “belastbaarheid”, vaak mede omdat een behandelaar dit wil doen.

Spanningsregistratie

Psychologen of burnoutcoaches willen dan dat je een registratie gaat bijhouden: een lijstje met wat je allemaal doet op een dag en hoe je je daarbij voelt. Zodoende kan je dan leren van welke activiteiten je achteruit gaat en welke activiteiten goed voor je zijn.

Deze methode gaat echter voorbij aan het feit dat in werkelijkheid ELKE activiteit een belasting voor lichaam en geest is, en dat ALLÉÉN slapen en niets doen herstellend werken. De spanningen en lichamelijke klachten worden vaak niet anders wanneer men een andere activiteit doet. Of het nou licht of zwaar lichamelijk werk is, licht of zwaar hersenwerk, het maakt allemaal niets uit. Al deze activiteiten kunnen leiden tot terugvallen of verslechteringen.

Dit kan bij de patiënt enorme paniek veroorzaken want men heeft de opdracht gekregen om dingen te zoeken waarvan men zich beter gaat voelen, maar er is niets te vinden. “Nee sorry, van ALLES ga ik me slechter voelen,” is een heel normale en begrijpelijke conclusie, maar die verwacht men niet. Misschien is het eigenlijk veel beter om helemaal geen registratie bij te houden omdat deze te veel spanningen veroorzaakt.

Nou, dan misschien niet op zoek gaan naar belastbaarheid, maar naar “ontspannende activiteiten”. Maar alles wat normaal gesproken “ontspannend” was werkt vaak niet meer als je in een burnout zit. In het gras liggen, in bad liggen, een massage, wandelen, een leuke film kijken, ademhalen, mindfulness. Soms werkt helemaal niets. Nou, als zelfs mindfulness niet werkt dan heb je best een probleem, want veel behandelaars hebben dit als laatste redmiddel voor je in de aanbieding.

Het enige dat meestal wél een verschil maakt is de tijdsduur waarbinnen men zichzelf belast. Een half uur lang stofzuigen geeft vaak hetzelfde effect als een half uur lang met iemand kletsen, een half uur lang TV kijken of een half uur lang op de computer werken. Hoe meer uren, hoe groter de problemen zullen worden. De conclusie zou dus best eens kunnen zijn dat je de komende tijd HELEMAAL NIKS moet doen behalve eten en slapen.

Als je je richt op hoe lang je iets doet, en verder negeert wát je precies doet, kan je ontdekken dat je wel degelijk dingen kan. Je kan alleen niet ontdekken wát je precies kan. En dat is het frustrerende van een burnout: je kán wel iets, maar je weet niet wat. En dat kan nog per dag of per week verschillen ook. Dus waarom zou je zo hard op zoek moeten gaan naar belastbaarheid? Het is vaak een onmogelijke taak.

Stress is belasting

Volgens mij (als amateur burnout deskundige) is het heel normaal dat je eigenlijk helemaal niet in staat bent om te ontdekken hoe belastbaar je nou eigenlijk bent. Er zit namelijk helemaal geen logica in de belastbaarheid van het lichaam als je een burnout hebt. Als je gezond bent, dan kan je trainen om je belastbaarheid te verhogen. Dit geldt voor werken, sporten, bewegen, nadenken, puzzelen. Heb je een burnout, dan kan je verwoede pogingen doen om jezelf weer te “trainen” maar het kan ook zomaar gebeuren dat dit totaal niet werkt.

Stress is belasting van het lichaam, ongeacht of het lichamelijke of geestelijke belasting is. Het woord “stress” komt uit het Engels en betekent daar letterlijk “belasting” in de breedste zin van het woord: zowel lichamelijke als geestelijke als mechanische belasting (zoals bijvoorbeeld de kracht die een auto uitoefent op een brug).

Bij ons wordt het woord “stress” alleen maar gebruikt bij een mentale belasting. “Ik ben best wel gestresst” zeg je als je emotioneel of cognitief overbelast bent, maar niet als je wekenlang bakstenen hebt gesjouwd. Hierbij vergeten wij dat zowel lichamelijke als geestelijke stress allebei evenveel invloed hebben.

Daarom moet je ook niet gaan sporten bij een burnout (zie blog #153). Rustig bewegen, zeker doen, maar sporten wakkert je stressrespons net zo hard aan als op de computer gaan werken of kletsen met een groepje vrienden.

Hoe je jezelf ook belast, het sympatische stresssysteem van het lichaam wordt getriggerd, en dan krijg je stressverschijnselen. Dat is heel normaal. Dus als uit je registratielijstje blijkt dat je overal méér spanning en lichamelijke klachten van krijgt dan klopt dat en ben je gewoon gezond! En dat terwijl je maar wanhopig door blijft zoeken en denkt dat je juist níet normaal bent.

Het maakt voor het lichaam écht geen ene moer uit of je jezelf kapot maakt door te zwaar lichamelijk werk of te zware geestelijke of cognitieve belasting of allebei. Maar waarom komt een burnout dan vaker voor bij hersen- of emotionele belasting dan bij lichamelijke belasting? Simpelweg omdat ruggen, nekken, knieën en andere onderdelen vaak al stuk zijn vóórdat je een burnout hebt.

Hard werken

Dat is dus waarom mensen denken dat je van kantoorwerk niet overbelast kan zijn: kijk maar naar al die bouwvakkers. Die kunnen het toch ook? Kijk maar naar hoe het vroeger ging, toen iedereen op het land moest werken. Burnout bestond niet. En dan zit jij daar op kantoor een burnout te krijgen terwijl je niet eens zwaar werk hebt? Niet zo aanstellen hoor. Maar men vergeet hier dat de lichamen van de harde werkers in de bouw en op het land simpelweg eerder kapot gaan dan de hersenen van de dienstverlener; men is al kapot vóórdat de burnout zijn intrede doet.

Professionele sporters die hun lichaam tot het uiterste laten gaan kunnen ook een burnout krijgen. Dit wordt overtraining genoemd. Als men niet geblesseerd raakt (zoals de bouwvakker of de boer) en men gaat door met belasting van het lichaam zonder voldoende hersteltijd, dan komt het lichaam in een permanente stressstand te staan. Men is dan overtraind. De symptomen zijn exact hetzelfde als bij iemand die een burnout krijgt van kantoorwerk en het herstel verloopt op dezelfde manier.

Zowel de mentale als de lichamelijke belasting zijn even belangrijk. Deze twee zijn niet van elkaar te scheiden. Als je een burnout hebt is het dus heel normaal dat je zowel lichamelijk als mentaal niet belastbaar bent. En het is ook heel normaal dat je mentale belastbaarheid achteruit kan gaan als je lichamelijke activiteiten doet en andersom.

Moet je opeens huilen nadat je een eind gefietst hebt? Krijg je hartkloppingen als je TV aan het kijken bent? Word je duizelig als je een paar trappen op moet? Krijg je elektrische schokjes in je armen en benen als je gezellig met iemand aan het kletsen bent? Als je een burnout hebt zijn dit allemaal heel normale verschijnselen; je hoeft niet op zoek te gaan naar hoe dit nou toch komt of wat je nou precies aan het doen was. Aanvaard het en laat het rusten.

Volgende keer

Volgende keer herpak ik mezelf en ga ik weer wat dingen doen.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.