#220: Antidepressiva genezen burnout niet en kunnen het probleem zelfs groter maken (deel 1/2)

Aan veel mensen waarbij burnout geconstateerd is zal op zeker moment worden gevraagd of men niet eens antidepressiva wil proberen. Soms worden antidepressiva onmiddellijk voorgeschreven, soms pas op een later moment. Hoe langer de burnout duurt, hoe groter de kans dat het gebeurt. De kans dat antidepressiva worden aangeboden neemt ook toe naar mate de burnout ernstiger is.

In geval van beoordeling door een (verzekerings-) arts, bijvoorbeeld voor een reïntegratietraject of het claimen van een uitkering, wordt het gebruik van antidepressiva gezien als “in behandeling zijn”, wat vaak een voorwaarde is om de uitkering te mogen ontvangen. Dit is mijns inziens nogal vreemd aangezien antidepressiva burnout helemaal niet genezen en de problemen zelfs groter kunnen maken. In de wetenschap wordt het behandelen van burnout met antidepressiva als controversieel gezien.

Het UWV bijvoorbeeld hanteert ook nog eens de regel dat een cliënt niets mag doen dat het herstel tegenwerkt of de medische situatie verergert. Toch aanvaardt men het gebruik van antidepressiva bij burnout, terwijl de problemen daarvan groter kunnen worden. Hoe is dit toch mogelijk?

Symptoombestrijding

Antidepressiva toepassen bij burnout is symptoombestrijding. Het lichaam vertoont angst- en paniekverschijnselen wegens extreme uitputting en overbelasting, zowel mentaal als fysiek. Deze verschijnselen kunnen (en zullen) genezen wanneer de belasting wordt weggenomen en er voldoende rust is genomen. Emoties komen weer tot bedaren als er voldoende gehuild en geslapen is, en daarna komt de energie weer terug.

Dit hele herstelproces wordt vrijwel nooit uitgelegd. Een huisarts zal hoogstens zeggen dat er rust moet worden genomen. Maar bij het nemen van de eerste rust zal de burnout pas écht toeslaan: in de eerste weken tot maanden kan het dus slechter gaan in plaats van beter.

Dat is normaal bij een burnout. Er moet eigenlijk gewoon afgewacht worden tot het herstel van start gaat. Maar de patiënt voelt zich verschrikkelijk en gaat meerdere keren terug naar de huisarts. Men wil na een paar maanden eindelijk wel eens wat verbetering zien. (Mocht de patiënt dit zelf niet zo erg vinden dan is er altijd nog wel een baas of iemand anders die vindt dat het te lang duurt en dat er nou maar eens iets moet gebeuren.)

Op dat moment worden antidepressiva voorgesteld als “steuntje in de rug”. Want als je hopeloos in een burnout zit en je kan je wat lekkerder gaan voelen dan is dat prettig en het verlicht het lijden, zo is de onschuldige gedachte. Dat klopt, maar de burnout geneest er niet van. De verstoorde stressfysiologie gaat er niet van in de ruststand, de emoties worden onderdrukt in plaats van verwerkt, en de natuurlijke (en gezonde) fight-or-flight symptomen die het lichaam probeert af te geven worden de kop in gedrukt.

Het gebruik van antidepressiva wordt vaak -zelfs door artsen- goedgepraat met de tekst “je mist gewoon een stofje in je hersenen” of “je hebt een chemische disbalans”. Maar deze bekende uitspraken zijn ooit eens gedaan met betrekking tot depressieve stoornissen en niet over burnout. Bovendien zijn ze onjuist en door wetenschappers al lang onderuit gehaald. Het is juist een uiterst gezond teken dat je lichaam burnoutverschijnselen vertoont: het geeft aan dat je jezelf lichamelijk en/of geestelijk langdurig hebt overbelast en uitgeput. Het betekent niet dat er opeens “een stofje” uit je hersenen is verdwenen.

In plaats van het probleem te genezen leggen antidepressiva een zwarte doek over de burnout: de patiënt voelt zich lekkerder en dat is fijn. Tegelijkertijd kan men minder goed (of helemaal niet meer) aanvoelen of het nou écht goed gaat. Vervolgens wordt men aangemoedigd om “weer wat dingen op te pakken”, al dan niet door zichzelf, de baas, de (bedrijfs)arts, partner, vrienden of bekenden.

Gebroken been

Vergelijk deze behandeling met die van een gebroken been: als je pijnstillers neemt tegen de pijn dan verdwijnt de beenbreuk niet. Daarom moet je zes tot acht weken niet lopen op dat been én in het gips, anders zal er geen herstel optreden of het probleem wordt erger.

Bij burnout wordt deze denkwijze vaak overboord gegooid. De pijnstiller (antidepressiva) wordt voorgeschreven en de patiënt moet gewoon weer gaan lopen op het kapotte been (reïntegreren), het aanbrengen van gips (belasting wegnemen) wordt nogal eens overgeslagen onder druk van de werkgever.

Deze ongelukkige behandelmethode is mede te danken aan het feit dat burnout regelmatig samen gaat met depressie. Bij een depressieve stoornis is het activeren van de patiënt (de zogenaamde “schop onder de kont”) in samenwerking met antidepressiva een methode die goed kan werken. Bij burnout werkt het daarentegen bijna altijd averechts. Het onder druk zetten van de patiënt en het voortijdig belasten kan het herstel tegenwerken en de klachten vergroten. Dit kan dan helaas niet meer goed worden aangevoeld omdat de medicijnen de klachten verhullen.

Heeft men zowel een burnout als een depressie dan behoort de burnout eigenlijk voorrang te krijgen: géén schop onder de kont dus, want de rust moet eerst terugkomen en de slaapachterstand moet worden ingehaald. Eigenlijk moet de patiënt met een burnout zo veel mogelijk worden aangemoedigd om helemaal NIETS te doen want men zit al jarenlang in een turbostand die men niet meer als zodanig herkent. Men wéét gewoonweg niet meer wat rust is. Men is ervan overtuigd dat werkmailtjes beantwoorden op de telefoon tijdens het discobowlen met een kinderpartijtje “rustig aan doen” is.

Het voorschrijven van rust moet eigenlijk gepaard gaan met duidelijke coaching over wat rust nou eigenlijk is, wat ontprikkelen betekent en hoe pauzes, slaap en niets doen in het dagelijks leven kunnen worden geïntegreerd. Dergelijke zaken helpen daadwerkelijk mee om de burnout te genezen en bovendien om te voorkomen dat er in de toekomst opnieuw één ontstaat.

Dit in tegenstelling tot antidepressiva (die de klachten slechts onzichtbaar maken) en het voortdurend drammen op activeren, weer aan de slag gaan en niet te lang thuis zitten; zaken die bij allerlei aandoeningen prima kunnen werken maar bij burnout het probleem alleen maar vergroten.

Volgende keer

Volgende keer: deel twee van deze blogpost.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.