#153: Het gevaar van sporten

Wat veel mensen niet weten is dat burnout niet alleen kan ontstaan door hard werken of veel stress. Het kan ook worden veroorzaakt door zware lichamelijke inspanning zoals sporten. Overmatig trainen of keihard sporten is een enorme belasting voor het lichaam. Hierdoor kan het lichaam uitgeput raken en er zelfs helemaal mee ophouden; bij sporters wordt dit “overtraining” genoemd. Maar het is vrijwel precies hetzelfde als een burnout.

De oorzaak van overtraining is ook hetzelfde: uitputting ten gevolge van inspanningen waar onvoldoende rust en ontspanning tegenover staan om het lichaam te laten herstellen. De symptomen zijn óók hetzelfde. Je kán gewoon niet meer, of je nou wil of niet, en je lichaam heeft maanden of zelfs jaren nodig om weer normaal te gaan doen. Een burnout is dan ook een lichamelijke aandoening en niet een psychische (zie blog #132). Terwijl je lichaam herstelt krijg je de meest vreemde klachten, van hartkloppingen tot angstaanvallen tot overal pijn, duizelingen, slapte, uitputting, samentrekkende spieren, huilen om niets, ernstige vermoeidheid, en ga zo maar door.

Ben je geen topsporter maar wel fanatiek in de sportschool? Hou je van meerdere malen per week flink hardlopen, keihard fietsen, zwemmen of andere sporten? Dat is op zich prima, maar pas goed op. Stevig sporten is niet alleen een zware belasting voor het lichaam, maar er spelen nog twee andere mogelijke gevaren: het euforische gevoel dat je er van krijgt en de emotionele vermijding die het biedt.

Euforisch gevoel

Als je sport gaat je lichaam stoffen als adrenaline aanmaken. Dat voelt lekker. Je komt als je flink doorgaat soms zelfs in een rush terecht, een “runner’s high” of andere fijne of euforische gevoelens. Dat is heerlijk en maakt het sporten nog lekkerder.

Dat lijkt mooi. Je conditie neemt ook toe en je kan steeds langer lopen, steeds verder zwemmen, of langer tennissen. Je prestaties worden beter en je bent tevreden en trots dat je een steeds betere sporter bent. Maar er is een grens. Je kan niet oneindig doorgaan; je bent op een gegeven moment je lichaam aan het uitputten. Dit heb je helaas niet zo gauw in de gaten omdat je steeds zo’n lekker gevoel krijgt.

Naar mate je prestaties toenemen moet je eigenlijk ook steeds meer gaan eten, rusten en slapen. Dit doen de meeste mensen natuurlijk niet, want er moet ook nog gewoon gewerkt worden en voor het gezin gezorgd. Bovendien zijn we “lekker gezond” met ons lichaam bezig, voelen ons goed en zien geen reden om de verbruikte energie meteen weer aanvullen door extra te eten of op de bank te niksen. Sterker nog, we kunnen nu harder of langer gaan werken, want we voelen ons zo goed! De roofbouw op het lichaam is begonnen.

Het lekkere gevoel bij sporten heeft ook een vermijdende functie. Vermijding van angst, vervelende gedachten en stress. Vermijding van je relatieproblemen of gedoe op het werk. Vermijding van het niets doen en tot rust komen.

Niets doen en tot rust komen zijn zeer belangrijk voor het lichaam maar kunnen onprettig aanvoelen. Ga maar eens op de bank zitten en voor je uit staren. In je eentje, zonder radio, zonder TV, zonder mobiele telefoon. De meeste mensen vinden dat maar niks en dat is een slecht teken. Door te gaan sporten voel je dat gelukkig niet. Dus vóór of na een stressvolle werkdag gaan we niet uitrusten maar sporten, want dan voelen we ons in elk geval niet zo klote.

Veel mensen gaan een eind hardlopen of fietsen als ze bang zijn, boos zijn, of wanneer ze de dagelijkse problemen even niet aan kunnen. Wanneer ze geen zin hebben om zich zo rot te voelen na een ruzie of vervelende gebeurtenis. Langzaamaan is het steeds vaker nodig om te gaan sporten om van die rotgevoelens af te komen of om stress te vermijden. Als je zo ver bent dan is het sporten niet gezond meer maar het is een routinematige afleidingsmanoeuvre geworden zonder je daadwerkelijke problemen aandacht te geven. Je moet in dit stadium gaan oppassen.

Sporten is toch gezond?

Maar hoe kan dat nou? Sporten is toch juist gezond? Ja dat klopt, maar niet altijd. Een half uur per dag bewegen is gezond. Maar dat betekent niet dat je naar een sportschool moet gaan of keihard moet knallen. Gewoon lekker wandelen, zwemmen of fietsen. Niet slenteren of treuzelen, maar ook niet te hard gaan. Het belangrijkste is dat je tijdens het bewegen nog wel genoeg adem hebt om te kunnen praten. Vijf dagen per week een half uur normaal bewegen is veel gezonder dan twee en een half uur keihard beuken in de sportschool.

En je hoeft ook niet elke keer harder en verder. Je hoeft niet elke keer hoger en langer. Je hoeft niet af te vallen of spieren op te bouwen. Door regelmatig mild intensief te bewegen word je gezonder, zowel lichamelijk als geestelijk. Prestaties verbeteren is NIET NODIG.

Maar helaas worden wij overdonderd met uitdagingen. Fitness apps en smartwatches verleiden ons om elke dag nóg meer te doen, prestaties te verbeteren. We moeten “achievements” behalen en onze sportprestaties vergelijken met vrienden en delen op social media. We moeten elkaar “challenges” sturen. Het lijkt wel alsof we allemaal Olympische prestaties moeten leveren, maar dat is onzin, ongezond en gevaarlijk.

En dan willen we ook nog afvallen of merken dat we meer spieren krijgen. We sporten toch immers niet voor niets? Merken we niks, dan gaan we maar wat harder sporten in de hoop dat we resultaten zullen zien. De gedachten dat het afvallen of spieren opbouwen niet lukt kunnen ons ook nog eens stress geven.

Elke dag een uur lang keihard rennen omdat je iets wil presteren is de verkeerde reden om te sporten. Te veel of te hard sporten kan bijdragen aan het ontstaan van burnout. Dat klinkt misschien overdreven, maar vergeet niet dat de meeste mensen naast het sporten óók nog gewoon werken en/of andere verplichtingen hebben. En het lichaam heeft voldoende RUST en SLAAP nodig (zie blog #145), en die twee dingen slaan we nou juist zo makkelijk over.

Bewegen is iets anders dan sporten

Bewegen is enorm gezond en je kan er langer door leven en allerlei ziekten mee voorkomen, maar stop met sporten als je niet aan rust en slaap werkt. Sporten is iets anders dan bewegen. Sporten kan je lichaam uitputten en kapot maken, tenzij je voldoende slaap en rust er tegenover zet.

Professionele sporters doen aan rustmanagement; het rusten en slapen wordt nét zo serieus genomen en ingepland als het sporten zelf. Dat doen wij, amateursporters, totaal niet en we gaan gewoon naar onze drukke baan nadat we een uur lang in de sportschool hebben staan zweten. Daarna moeten we de kinderen alweer ophalen, boodschappen doen, etc. En rustmanagement? Whahaha, nooit van gehoord!

En dát is het gevaar van sporten. En dát is waarom ik zeg: stop met sporten en ga gewoon bewegen. Mild bewegen, waarbij je hartslag best omhoog mag gaan en de ademhaling versnelt. Maar je moet dus nog wel gewoon kunnen blijven praten.

Als je een burnout hebt wordt er helaas ook vaak aangeraden om te gaan sporten. Doe dit niet. Je zal je misschien wel even lekker voelen, maar je put het lichaam nóg verder uit. Je lichaam is reeds ingestort; het heeft geen zin om het nog verder te belasten. Ook hier weer geldt: mild bewegen, nog milder dan wanneer je geen burnout hebt. Ja, ga een uur per dag naar buiten, maar wandel of fiets rustig en kalm, en houd je prestaties niet bij. Kijk rond en ervaar de omgeving, frisse lucht, zon en regen. Hoe hard je gaat of hoe ver je komt doet er niet toe. Heb je wat meer energie? Dan kan je heel langzaam en rustig naar joggen overgaan. Heel lullig langzaam hardlopen dus, zodanig dat je nog wel genoeg adem hebt om te praten. Raak je buiten adem? Meteen stoppen en weer gewoon gaan lopen.

Als je vóór je burnout altijd al gewend was om te sporten dan is het mogelijk dat je tijdens je burnout nóg meer gaat sporten om van het rotgevoel af te komen. Je zit nu immers thuis en hebt meer tijd dus waarom zou je niet wat vaker naar de sportschool gaan? Dit werkt echter averechts; je put je lichaam dan nog verder uit dan je voorheen al deed.

Gaan sporten tijdens je burnout kan je herstel tegenwerken of je burnout erger maken, ook al voel je je best wel lekker. Artsen, coaches of psychologen die zeggen dat je moet gaan sporten zou ik met een korreltje zout besprenkelen. Het lichaam nóg meer belasten is nou precies iets wat je NIET moet doen om van je burnout af te komen.

Volgende keer

Volgende keer ga ik vijf keer op en neer naar Friesland.

Bekijk reacties op deze blogpost of reageer zelf via Instagram.