#318: Ontprikkelen en weer in slaap komen is niet genoeg

Ik heb het boek “Chronisch vermoeid – Een herstelplan bij chronische, complexe vermoeidheid” van Ernst Ellis gekocht. Deze Doetinchemse huisarts ken ik al heel lang. Jaren geleden, in blog #19, noemde ik zijn 4-fasen herstelprogramma voor burnout voor het eerst. Vorig jaar kwam dit boek uit en daarin staat niet alleen zijn herstelprogramma in een uitgebreidere vorm maar ook nog een hoop andere informatie over chronische vermoeidheid. Er staat ook wat vaag antroposofisch gedoe in, maar het herstelprogramma spreekt mij in elk geval wel aan.

De afgelopen jaren kwam ik regelmatig terug op zijn website omdat dit programma daar al op stond voordat het boek uitkwam. Ik las over zijn aanpak van burnout die anders is dan wat anderen doen; hij hanteert namelijk een lichamelijke aanpak in plaats van een geestelijke.

Psychisch of lichamelijk?

Telkens weer kom ik in mijn zoektochten terecht bij artikelen over “psychische vermoeidheid” of websites waarin gesteld werd dat burnout een psychosomatisch probleem is. Er zijn maar weinig bronnen waarin burnout lichamelijk wordt genoemd of waarbij uitgegaan wordt van lichamelijke zaken zoals uitputting, een ontregeld zenuwstelsel of wat dies meer zij. Gelukkig hebben we nu het boek van Brankele Frank waar die dingen wél allemaal aandacht krijgen. In de praktijk wordt het echter nog altijd gegooid op “psychisch” en de huisarts stuurt je dan ook bijna altijd naar een psycholoog.

Maar ik ben psychologisch gezien uitbehandeld. Ik heb geen stoornissen, geen trauma’s, geen onverwerkte emoties, geen depressie. “Ga maar weer terug naar de huisarts” komt er bij mij tegenwoordig uit als ik een uitgebreide intake doe bij de GGZ en daarvoor 350 euro aftik. Het is natuurlijk heel fijn om niks psychologisch meer over te hebben en mooi om te horen dat ik “klaar” ben. Het is echter wel wrang dat ik jarenlang te horen heb gekregen dat burnout toch écht psychisch zou moeten zijn maar goed, al doende leert men. Nu er geen psychische factoren meer zijn (en óók geen externe factoren die stress veroorzaken) is het tijd om nog maar weer eens te kijken naar de lichamelijke uitputting.

Er bestaan verschillende personen en organisaties die burnout vanuit een meer lichamelijke kant bekijken. Zo kennen we het CSR Centrum (o.a. Carolien Hamming) en deze psycholoog in Amsterdam-West (Robbert Houtman). Ook zijn er de Zweedse definitie van het uitputtingssyndroom en het genoemde boek van Brankele Frank waarin duidelijk wordt dat burnout inderdaad een lichamelijke aangelegenheid is. En dan is er nog Ernst Ellis die zelfs zegt dat je helemaal geen psycholoog nodig hebt om te herstellen van een burnout, behalve misschien tijdens de fase van het reïntegreren zodat je niet meer dezelfde fouten maakt. Ik lees zijn herstelprogramma op de website nog maar weer eens door en er valt mij opeens één zinnetje op.

Onder het kopje “Fase 2: De slaapfase” vind ik deze zin:

Wie bij het herstel genoegen neemt met het resultaat van fase 1, het ontprikkelen en weer in slaap komen, komt bedrogen uit.

Maar wacht eens even… dat is precies het moment waarop ik me altijd tevreden voel en weer eens van start ga met het belasten van mezelf! Als ik na een terugval ontprikkeld ben en weer redelijk kan slapen dan lijkt het alsof ik best wel weer een eind hersteld ben en dan ga ik langzaam activiteiten opbouwen. Ik word dan nerveus en doe dan snel alweer veel te veel, waarna er automatisch binnen een paar maanden weer een nieuwe terugval voor de deur staat.

Ontprikkelen en weer slapen

Het ontprikkelen lukt mij altijd best goed. Bij een terugval kan ik me niet meer concentreren en werkelijk álles is te veel voor me. Ik kan dan niet meer tegen geluiden en licht, word snel boos, een berichtje op de telefoon is al te veel en radio, TV of YouTube zijn allemaal niet te doen. Ik doe dan enkele weken zeer rustig aan en langzaam herstelt dat dan weer. Ik ben dan niet meer overprikkeld en alles gaat weer terug naar normaal.

Het slapen gaat meestal slecht in deze eerste periode. Lang wakker liggen, nerveus zijn in bed, of zelfs fysieke angstverschijnselen die de nachten verstoren verschijnen in mijn kop. Het duurt dan enkele weken voordat dat weer enigszins hersteld is, maar het herstelt zich dus wel.

Op zeker moment val ik weer makkelijk in slaap en kan ik ook zes uur achter elkaar slapen. De angstverschijnselen en spanning zakken dan weer zo goed als weg. Ik ben dan dik tevreden want als je het vergelijkt met twee tot vier uur slapen is het al heel wat. Ik ben dan ontprikkeld en ik slaap weer, dus wat mij betreft ben ik dan weer klaar om wat te gaan doen.

Dat is gedeeltelijk onbewust. Ik heb dan alweer duizend ideeën in mijn hoofd en heb écht zin om van alles te ondernemen. Ik ben ongedurig en wil zo graag weer eens aan de slag. Het is niet een keiharde bewuste beslissing, maar langzaam ga ik dan weer te veel doen. Eerst een beetje, en dan steeds meer. Het voelt dan goed, dus waarom niet? Ook adviseert zo’n beetje iedereen, van medisch professional tot buurvrouw, om “vooral niet niks te gaan doen” of om “wel wat activiteiten te doen” en deze langzaam op te bouwen.

Maar bovenstaand citaat vertelt dat dit bedrog is. Al dat geactiveer dat kán nog helemaal niet! De zin die erna volgt luidt:

Er zijn geen reserves opgebouwd en bij het hervatten van de werkzaamheden voordat deze fase is doorlopen is de patiënt weer direct terug bij af. 

Nou, dat is dus precies wat er bij mij elke keer weer gebeurt. Ik ben dan wel een heel eind “hersteld” maar volgens Ellis is dit dus absoluut nog lang niet genoeg! Er moeten nog slaapachterstanden worden ingehaald en energiereserves opgebouwd. Hetzelfde verhaal kwam ik onlangs tegen in deze video waarin gesteld wordt dat zowel de onrustige fase als de vermoeidheidsfase moet eerst worden doorstaan alvorens weer te gaan reïntegreren. Ik ben dus altijd veel te ongeduldig en veel te snel.

Dat is natuurlijk wel begrijpelijk want als je al jaren thuis zit en maar heel weinig kan dan is elk lichtpuntje natuurlijk reden voor een feestje. Maar dan nog moet ik mezelf dus langer tegenhouden. Dan nog moet ik veel minder doen dan ik denk dat ik kan doen. Dan nog moet ik nauwkeurig in de gaten houden dat ik niet over grenzen heen ga. Grenzen die ik niet kan voelen, meten of opmerken.

Ik ben overigens niet de enige; ik heb inmiddels contact met verschillende mensen die in hetzelfde schuitje zitten; alles lijkt bij hen steeds goed te gaan maar échte energie is er niet en men doet al veel te gauw veel te veel zonder dat zelf door te hebben. Rusten leidt tot klachten en activatie leidt tot vermindering van klachten, en hierdoor raakt men ongemerkt uitgeput. Dit noem ik de rust-onrust-paradox: de rust die goed voor je is voelt slecht aan; de onrust die slecht voor je is voelt prettig aan.

Een paar blogs geleden ontdekte ik ook al een aantal andere oorzaken waardoor het bij mij steeds mis gaat. Tel ik deze ontdekking er bij op dan heb ik volgens mij een aardig plaatje waarmee ik dit jaar écht kan gaan herstellen. Ik kan bijna wel een boek schrijven over wat ik allemaal heb ontdekt. Pfoeh!

Voor nu ben ik blij en tevreden. Ik zit nog wel middenin een terugval (het is nu 1 maart 2024) maar ik heb weer goede hoop en nieuwe kansen dankzij deze nieuwe kwartjes die gevallen zijn.

Volgende keer

Volgende keer: helpen yoga en meditatie wel of niet bij burnout?

Heb je zelf soortgelijke ervaringen of juist andere? Reageer op Instagram of Threads.